De nervus vagus: De brug tussen oor en ontspanning
De nervus vagus is de langste zenuw in het menselijk lichaam. Ze ontspringt in de hersenen en loopt helemaal door tot aan de onderste inwendige organen. Deze zenuw speelt een essentiële rol in het parasympathische zenuwstelsel, dat verantwoordelijk is voor onbewuste processen zoals spijsvertering, hartslag en ademhaling. Bovendien is de nervus vagus onmisbaar bij het herstel van het lichaam na stress of gevaar, wanneer het sympathische zenuwstelsel geactiveerd is.
De vagale toon: een maatstaf voor gezondheid
De mate waarin de nervus vagus actief is, wordt de vagale toon genoemd. Deze wordt bepaald aan de hand van variaties in de hartslag tussen in- en uitademing. Tijdens het inademen versnelt het hartritme, terwijl het tijdens het uitademen vertraagt. Hoe groter het verschil tussen deze twee fasen, hoe hoger de vagale toon – een indicatie van een gezond en goed gereguleerd zenuwstelsel.
De rol van de nervus vagus in geluidstherapie
Hoewel de nervus vagus geen directe rol speelt bij het horen, is ze wél nauw verbonden met structuren in het oor. De zenuw is vertakt naar de achterwand van het uitwendige gehoorkanaal, het onderste deel van het trommelvlies en de stapediusspier in het middenoor. Van daaruit loopt ze verder naar de keel, borstkas en buik, waar ze een breed scala aan regulerende functies vervult.
Kortom: het stimuleren van het oor betekent indirect ook het stimuleren van vele interne organen. Het oor fungeert daarmee als een belangrijk parasympathisch regelorgaan via zijn verbinding met de nervus vagus.
Geluidstrillingen kunnen via het trommelvlies resoneren met de zenuwstructuren in en rond het oor en zo invloed uitoefenen op de functies die met de nervus vagus samenhangen. Daarom kunnen op geluid gebaseerde therapieën – zoals stemvorken, klankschalen en bepaalde vormen van zang – een directe kalmerende werking hebben. Ze helpen het lichaam terug te brengen naar een toestand van rust en herstel, het tegenovergestelde van de “vecht-of-vlucht”-reactie die stress veroorzaakt.
Geluid en het limbisch systeem
Auditieve stimulatie van de nervus vagus kan ook leiden tot verminderde activiteit in het limbisch systeem – het hersengebied dat betrokken is bij emoties en geheugen. Dit systeem omvat onder andere de hypothalamus, hippocampus en amygdala. Door deactivatie van deze gebieden kan auditieve stimulatie bijdragen aan emotionele rust en psychisch welzijn.
Een eenvoudige oefening zoals toning – het maken van langgerekte vocale klanken, vaak klinkers of gezoem – kan voelbare ontspanning teweegbrengen. Dit werkt via de stimulatie van de nervus vagus en de rustgevende invloed op het limbisch systeem. Het is vergelijkbaar met therapeutische methodes die elektrische stimulatie van de nervus vagus toepassen, maar dan volledig natuurlijk, met de eigen stem als instrument.
Geluid: ons eerste zintuig
Het gehoorsysteem is al vóór de geboorte volledig functioneel. Rond de zesde zwangerschapsmaand begint de akoestische zenuw (nervus cochlearis) met het vormen van een myelinelaag, een beschermende isolatie die de signaalgeleiding verbetert. Ter vergelijking: de neocortex bereikt pas in de adolescentie volledige myelinisatie.
Ook de auditieve centra in de temporale hersenkwab zijn al voor de geboorte actief. Aangezien we in de baarmoeder nog niet kunnen zien, speelt gehoor een cruciale rol in de waarneming van de buitenwereld – via het vruchtwater, waarin geluid zich efficiënt voortplant.
Andere zenuwen die reageren op geluid
Naast de nervus vagus zijn er nog enkele andere hersenzenuwen die een rol spelen bij geluidstherapie:
-
Nervus trigeminus (V): innoveert spieren in het middenoor en heeft invloed op ogen, neus, sinussen, kaak, tanden, lippen en tong. Verantwoordelijk voor veel sensaties in het gezicht.
-
Nervus facialis (VII): verbonden met de gehoorgang en betrokken bij gelaatsuitdrukking en beweging van de mond.
-
Nervus glossopharyngeus (IX): verbonden met de buis van Eustachius en de trommelholte; speelt een rol in de regulatie van ademhaling, bloeddruk en hartslag, en is betrokken bij sensaties in keel, tong en gehemelte.
Het brein is gebouwd voor geluid
Onze hersenen zijn letterlijk ‘bedraad’ om geluid te ontvangen, verwerken en erop te reageren. Geluid speelt vanaf de vroegste fase van ons leven een belangrijke rol in onze ontwikkeling, communicatie en gezondheid.
Luisteren is leven.
En heling begint met horen.
Martha Krul
Reactie plaatsen
Reacties